O tesouro da Mercedes tiña todos os elementos dunha boa
historia: uns modernos piratas que se facían cunha gran carga de prata e ouro
español e transportábano en segredo desde Gibraltar a Estados Unidos; o relato
dun asalto naval que acabou metendo a España nunha nova guerra contra os
ingleses que anunciaría o desastre de Trafalgar; os dramas dos pasaxeiros
daquel barco afundido e os recordos dos seus descendientes; historias de
arqueólogos, buscadores de tesouros e pistas escondidas en miles de legajos e arquivos
históricos; e por suposto, un larguísimo litixio de case seis anos que
enfrontou á empresa Odyssey e a España onde os letrados de ambas partes usaron
todas as estratexias posibles para convencer a un xuíz de Florida dos seus
dereitos sobre o tesouro. Esa aventura é o caso Odyssey ou o caso da
Mercés,como prefira chamarse a esta historia, e todo iso pode verse nas
exposicións que agora se inauguran.
Pero eses elementos taparon dalgún xeito outras historias
menos novelescas aínda que de consecuencias máis importantes. Para empezar, o
caso puxo sobre a mesa un debate sobre dous modelos de arqueología. O de
Odyssey, liberal e lucrativo, baséase no dereito de rapiña, unha vella lei
marinera que concede o estatus de propietario a aquel que atopa algo no mar. A
empresa conta con tecnoloxía e bos arqueólogos, pero sempre puxo os fins
lucrativos por encima da ciencia. Mentres tanto, o modelo de España, máis
centrado no público, antepon a defensa do patrimonio e aínda que considera
lexítima a procura arqueológica de pecios, sempre que non se comercie con eles,
ten poucos medios ao seu alcance para rescatar restos de naufragios e levalos
finalmente a un museo.
Moitos arqueólogos falan da necesidade de atopar un punto
intermedio entre estes dous modelos, algo que fixese posible que a iniciativa
privada puidese rendibilizar os custosos investimentos que require achar un
pecio ao mesmo tempo que se protexe o patrimonio subacuático.
Ese era, en parte, o modelo que vendía Greg Stemm. O
cofundador de Odyssey apostouno todo por convencer ao mundo e aos xuíces de que
a súa empresa facía compatible a procura de yacimientos coa rentabilidad.
Gastou millóns en avogados, en expertos e máquinas para localizar e extraer os
tesouros. O éxito da súa aposta pasaba polo tesouro da Mercés. Si os xuíces de
Tampa dábanlle os dereitos do achado, sentiríase apoiado para buscar, sacar e
explotar comercialmente os tesouros de calquera nación perdidos en augas
internacionais.
O seu soño se desmoronó o día que o xuíz Mark Pizzo deu a
razón a España. A contundencia coa que o fixo —falando das vítimas do naufragio
e deixando moi claro que A Mercés era un buque de guerra español— deixou pouco
marxe á empresa de cazatesoros para continuar co seu negocio.
A decisión do xuíz non só apoiou o traballo dos avogados de
España e sentou jurisprudencia ante potenciais expolios. Serviu para demostrar
que hai un bo grupo de científicos, historiadores e técnicos españois capaces
de facer ben o seu traballo, sen alharacas, e atopar en moi pouco tempo probas
para demostrar que só España tiña dereito sobre o seu pasado naval.
Tamén hai leccións que sacar. Si Odyssey non extraese o
tesouro, a historia da Mercés coñeceríase só nos ámbitos académicos. España ten
miles de pecios baixo o mar e un pasado naval por explotar, non a través da
comercialización de moedas, senón coas apaixonantes historias dos seus mariños,
os seus éxitos e os seus fracasos. O reto é dar a coñecer esas narracións, sexa
con financiamento público ou privada. Ese é o auténtico tesouro que hai que dar
a coñecer e nunca estivo no fondo do mar.
Ainoha Gomez Cid 1ºBach. D.
No hay comentarios:
Publicar un comentario